لهستان شامگاه سه‌شنبه ۹ سپتامبر (۱۸ شهریور) اعلام کرد که دست‌کم ۱۹ پهپاد ناشناس وارد حریم هوایی این کشور شده‌اند. ستاد کل ارتش لهستان گفت بخشی از این پرنده‌ها در جریان یورش گسترده روسیه به اوکراین «عمیقاً» به خاک لهستان نفوذ کردند و با اقدام پدافندی مشترک ورشو و متحدان ناتو سرنگون شدند. این نخستین‌بار است که جنگنده‌های ناتو اهداف منتسب به روسیه را بر فراز قلمروی یک عضو ائتلاف ساقط می‌کنند.
دونالد توسک، نخست‌وزیر لهستان، این رخداد را «خطرناک‌ترین لحظه از جنگ جهانی دوم» توصیف کرد اما تأکید داشت نشانه‌ای از ورود به درگیری مستقیم وجود ندارد. ورود پهپادها باعث توقف موقت پروازها در چند فرودگاه و صدور هشدار عمومی شد. یکی از پهپادها به ساختمانی مسکونی آسیب رساند ولی تلفات انسانی گزارش نشد.
ورشو بلافاصله سازوکار مشورت‌های «ماده ۴» ناتو را فعال کرد؛ ماده‌ای که به بحث فوری اعضا در صورت تهدید امنیت یا تمامیت ارضی یک کشور عضو اختصاص دارد. در عملیات رهگیری، جنگنده‌های اف-۱۶ لهستان، اف-۳۵ هلند و هواپیماهای دیده‌بانی و سوخت‌رسان ایتالیا مشارکت داشتند. مارک روته، دبیرکل ناتو، این نقض را «بی‌پروا و خطرناک» خواند و گفت واکنش دفاعی به‌موقع انجام شد.
مسکو هرگونه هدف‌گیری لهستان را رد کرده و مدعی است پهپادهای روسی برای اوکراین به‌کار رفته‌اند. بلاروس نیز ادعا کرد برخی پرنده‌ها در اثر جنگ الکترونیک از مسیر منحرف شدند. با این حال، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، این رخداد را «غیرتصادفی» دانست و خواستار پاسخ جامعه بین‌الملل شد.
کشورهای غربی بلافاصله واکنش نشان دادند. بریتانیا اعلام کرد آماده تقویت سامانه‌های دفاعی ناتو در جناح شرقی است. آلمان، کانادا و اتحادیه اروپا نیز این نقض را محکوم کردند. ایالات متحده و بروکسل هم از بررسی تحریم‌های تازه علیه روسیه و بهره‌گیری از دارایی‌های بلوکه‌شده مسکو برای تأمین نیازهای دفاعی اوکراین سخن گفتند.
رخداد شب گذشته در چند سطح مورد توجه تحلیلگران قرار گرفت. نخست، آن را آزمونی برای انسجام ناتو دانستند؛ چرا که ساقط شدن پهپادها بر فراز لهستان نشان داد ائتلاف توان واکنش هماهنگ دارد. اگرچه هنوز صحبت از ماده ۵ و دفاع جمعی به میان نیامده، اما اجماع سریع بر سر ماده ۴ به معنای افزایش سطح بازدارندگی تلقی شد.
در سطح دیگر، شیوه نفوذ پهپادها به خاک لهستان اهمیت داشت. ورود عمیق این پرنده‌ها احتمال برنامه‌ریزی قبلی یا سنجش رادارهای ناتو را مطرح کرد و هم‌زمانی آن با حملات موشکی روسیه به اوکراین می‌تواند نشان‌دهنده تلاشی برای مشغول‌سازی دفاع متحدان باشد.
تحلیلگران همچنین به زمینه سیاسی و نظامی این حادثه اشاره کردند. رخداد درست در آستانه رزمایش بزرگ روسیه و همزمان با تمرینات لهستانی رخ داد و بسیاری این تقارن را نوعی پیام و سنجش واکنش ناتو دانستند.
در نهایت، پیامدهای حقوقی و سیاسی نیز مطرح شد. فعال شدن ماده ۴ راه را برای اقدامات بعدی باز می‌کند؛ از استقرار گسترده‌تر سامانه‌های پدافندی و گشت‌های مشترک هوایی تا تعریف قواعد جدید درگیری با اهداف ناشناس.
در آخرین تحولات، شورای آتلانتیک شمالی در بروکسل در سطح سفرا تشکیل جلسه داده و ارزیابی‌های عملیاتی ادامه دارد. لهستان در حال بازبینی قواعد درگیری و افزایش پوشش راداری مرزهای شرقی است. آمریکا و اتحادیه اروپا از «پیامدهای بیشتر» برای مسکو سخن می‌گویند؛ از جمله تحریم‌های جدید و تسریع انتقال سامانه‌های دفاع هوایی.
مسکو همچنان تأکید دارد هدف‌گیری لهستان عمدی نبوده و خواهان «گفت‌وگو» درباره جزئیات است، اما همزمان حملات موشکی و پهپادی به اوکراین ادامه دارد.
رخداد پهپادی در لهستان بار دیگر نشان داد که جنگ اوکراین می‌تواند به‌سرعت به حریم اعضای ناتو سرریز شود. پاسخ هماهنگ و سریع ائتلاف نشانه‌ای از انسجام در برابر فشارهای روسیه بود، اما همزمان خطر تشدید ناخواسته را نیز افزایش داده است.
کارشناسان می‌گویند حفظ بازدارندگی بدون لغزش به سوی رویارویی مستقیم مستلزم ترکیبی از تقویت دفاع هوایی، تعیین قواعد روشن درگیری و هزینه‌مند کردن نقض‌های مشابه از طریق تحریم‌ها و اقدامات حقوقی است.
