فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه هشدار داده که اگر دولت جدید این کشور در وعده‌های اصلاحی خود تعلل کند، سوریه ممکن است به سرنوشت لیبی دچار شود، کشوری که پس از سرنگونی قذافی میان دولت‌های رقیب و مناطق نفوذ مختلف تقسیم شد.
گیر پدرسن، نماینده ویژه سازمان ملل، در گفت‌وگو با روزنامه فایننشال تایمز تصریح کرد که سوریه «در آستانه فروپاشی» قرار دارد و «اگر اصلاحات به تعویق بیفتد، احتمال تکرار تجربه لیبی جدی است».
او افزود که احمد الشرع، رئیس‌جمهور جدید سوریه، باید «مسیر خود را اصلاح کند» و مردم را متقاعد سازد که دوران تازه‌ای پس از دیکتاتوری بشار اسد آغاز شده است، «نه شکل تازه‌ای از استبداد».
سوریه و لیبی؛ شباهت‌ها و تفاوت‌ها
در حالی‌که جنگ داخلی در لیبی با دخالت ناتو و سرنگونی معمر قذافی در سال ۲۰۱۱ پایان یافت، کشور از آن زمان تاکنون میان دو دولت رقیب در شرق و غرب تقسیم شده است.
دویچه‌وله انگلیسی در گزارشی به این تفاوت‌ها و شباهت‌ها پرداخته است. نانار هواچ، تحلیلگر ارشد «گروه بین‌المللی بحران»، در وهله اول به تفاوت‌های میان این دو پرداخته است و اینکه«دولت سوریه هرگز کاملا فرو نپاشید».
او یادآور شد که در دسامبر ۲۰۲۴، ائتلافی از شورشیان به رهبری هیئت تحریر شام که اکنون الشرع در رأس آن قرار دارد، بشار اسد را از قدرت کنار زد و اکنون با وجود تقسیم کشور به مناطق نفوذ مختلف، بازیگران داخلی و خارجی هنوز در تعامل با یک دولت مرکزی واحد هستند.
نانار هواچ در ادامه سخنان خود اظهار داشت: «هیچ‌کدام از کشورهای همسایه، از ترکیه و اردن گرفته تا عراق و کشورهای خلیج فارس، خواهان فروپاشی کامل سوریه و هرج‌ومرج در مرزهای خود نیستند».
کِلی کامپا، پژوهشگر موسسه «مطالعات جنگ» در واشنگتن، اما از زاویه دیگری به ماجرا نگاه کرده است. او به دویچه‌وله گفت: «بی‌اعتمادی عمیق میان دولت الشرع و گروه‌های قومی و مذهبی دیگر، تهدیدی واقعی برای ثبات سیاسی کشور است.»
تنش با کردها و دروزی‌ها
تنها چند ساعت پیش از انتشار هشدار سازمان ملل، درگیری میان نیروهای دولتی و شبه‌نظامیان کرد در حلب با میانجی‌گری آمریکا متوقف شد.
هر چند آتش‌بس فعلاً برقرار مانده، اما این درگیری‌ها تنش میان دولت دمشق و کردها را که منطقه‌ای نیمه‌خودمختار در شمال‌شرق کشور دارند، تشدید کرده است.
با وجود توافقی که در ماه مارس میان نیروهای دموکراتیک سوریه (به رهبری کردها) و دولت الشرع امضا شد، روند ادغام نهادهای کردی در ساختار حکومتی دمشق متوقف شده است.
یکی از اختلافات اصلی، سرنوشت حدود ۶۰ هزار نیروی نظامی کرد و ادغام آنان در ارتش واحد جدید سوریه است.
کردها و دروزی‌ها از نخستین انتخابات پارلمانی پس از جنگ در ماه اکتبر کنار گذاشته شدند. دولت دمشق دلیل آن را «نبود کنترل امنیتی در مناطقشان» اعلام کرده، اما وعده داده کرسی‌های اختصاصی آنها در مجلس تا زمان برگزاری انتخابات بعدی خالی بماند.
ادغام کردها که حدود ۳۰ درصد خاک سوریه را در اختیار دارند، برای دولت حیاتی است، زیرا این مناطق سرشار از منابع نفت و گاز هستند. بانک جهانی هزینه بازسازی سوریه را بین ۴۰۰ میلیارد تا یک تریلیون دلار برآورد کرده است.
روابط دمشق با دروزی‌ها نیز پس از درگیری‌های خونین در استان سویدا رو به وخامت گذاشت. گزارش‌هایی منتشر شده مبنی بر اینکه نیروهای دولتی در نبرد میان قبایل عرب و دروزی‌ها جانب قبایل عرب را گرفته‌اند. از آن زمان، برخی گروه‌های دروزی عملاا اداره محلی و نیروهای امنیتی خود را تشکیل داده‌اند و خواستار خودگردانی شده‌اند.
یکی از ساکنان دروزی منطقه سویدا به دویچه‌وله گفته است: «امروز احساس می‌کنم ما در حال حرکت به‌سوی واقعیتی تازه‌ایم. گویی بیش از یک سوریه در درون سوریه وجود دارد.»
وعده‌های اصلاحات و واقعیت سیاسی
احمد الشرع در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر وعده داد که «عاملان جنایات جنگی» محاکمه خواهند شد و دولتی فراگیر با حضور همه اقوام و مذاهب تشکیل می‌دهد.
با این حال، ناظران می‌گویند پارلمان جدید بسیار کمتر از وعده‌های او نماینده اقلیت‌هاست و سهم زنان هم در آن به ۲۰ درصد نرسیده است.
کِلی کامپا معتقد است رئیس‌جمهور سوریه فعلاً حفظ ائتلاف سیاسی خود را بر اصلاحات واقعی ترجیح داده است. او گفت: «شاید این کار برای حفظ ثبات حکومت ضروری باشد، اما پاسخگوی بحران بی‌اعتمادی میان دولت و گروه‌هایی مانند دروزی‌ها نیست.»
امید به وحدت
در میان این نگرانی‌ها، برخی سوری‌ها هنوز امیدوارند. یاسر الدومی، شهروند ۴۵ ساله دمشق، می‌گوید: «با همه تقسیمات و اختلاف‌ها، مردم سوریه در نهایت یکی هستند. چه در داخل باشیم چه در خارج، همه از میهن‌مان حرف می‌زنیم، نه از منطقه‌مان. همین امید است که باعث می‌شود باور کنم سوریه متحد باقی خواهد ماند.»
