دونالد ترمپ*، رییس‌جمهور ایالات متحده، در اخیرترین اظهارات خود در مورد کنترول بر پایگاه هوایی بگرام در افغانستان، گفت که اگر طالبان این پایگاه را تسلیم نکنند، اتفاق بدی رخ خواهد داد.
این موضعگیری ترمپ، دو روز پش از آن رخ داد که ترمپ در یک نشست خبری مشترک با کایر استارمر، صدراعظم (نخست وزیر) بریتانیا در لندن نیز بر تلاش‌هایش برای کنترول پایگاه هوایی بگرام تاکید کرده و افزوده بود: «آن‌ها [طالبان] چیزهایی از ما می‌خواهند و ما نیز آن پایگاه را میخواهیم.»
ترمپ اما در مورد اینکه طالبان چه درخواست‌هایی از ایالات متحده دارد، وضاحتی نداد.
ترمپ چرا بر کنترول پایگاه هوایی بگرام پافشاری دارد؟
دونالد ترمپ بارها خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان در زمان، جو بایدن، رییس‌جمهور پیشین ایالات متحده را نقد کرده و سپردن پایگاه هوایی بگرام را به طالبان را نادرست خوانده است، با اینکه توافقنامهٔ دوحه در دورهٔ نخست ریاست‌جمهوری ترمپ انجام شد و در دوره ریاست‌جمهوری بایدن عملی شد.
رییس‌جمهور امریکا روز، پنج‌شنبه، ۲۷ سنبله/ شهریور در مورد پافشاری برای کنترول بر پایگاه هوایی بگرام گفت :«یکی از دلایلی که ما این پایگاه را میخواهیم این است که آن پایگاه یک ساعت از جایی فاصله دارد که چین در آن تسلیحات هسته‌ای می‌سازد.»
توافق‌نامه دوحه در سال ۲۰۲۰ در دور نخست ریاست جمهوری ترمپ با طالبان امضا شد که بر اساس آن، تمام نیروهای ناتو باید از افغانستان خارج می‌شدند. آخرین طیاره‌ی (هواپیما) امریکایی در ۳۰ اگست سال ۲۰۲۱ از میدان هوایی (فرودگاه) شهر کابل پرواز کرد و نیروهای امریکایی در تاریخ دوم جولای ۲۰۲۱ بگرام را تخلیه و این پایگاه در ۱۵ اگست به دست طالبان افتاد.
واگذاری پایگاه هوایی بگرام و نحوهٔ خروج نیروهایی امریکایی از افغانستان بارها مورد نقد و سوال قرار گرفت که لوید آستن، وزیر دفاع پیشین ایالات متحده در سپتمبر ۲۰۲۱ به مجلس نمایندگان گفت: «حفظ بگرام نیاز به اعزام دست‌کم ۵۰۰۰ سرباز امریکایی برای فعالیت و محافظت داشت.»
پس از واگذاری پایگاه هوایی بگرام به طالبان، دونالد ترمپ بارها نارضایتی خود را بیان کرده بود و آن را پر از «اشتباه و شرم‌آور» توصیف کرد و با آن‌که شمار از مقامات مسوول بارها گفتند که ارزش تسلیحات بجا مانده از امریکا در افغانستان اندکی بیش از هفت میلیارد دالر(دلار) است، اما ترمپ تاکید داشت که تسلیحات امریکایی که به دست طالبان افتاده به ارزش ۸۵ میلیارد دالر است.
واگذاری پایگاه هوایی بگرام و نحوهٔ خروج نیروهایی امریکایی از افغانستان بارها مورد نقد و سوال قرار گرفت که لوید آستن، وزیر دفاع پیشین ایالات متحده در سپتمبر ۲۰۲۱ گفت: «حفظ بگرام نیاز به اعزام دست‌کم ۵۰۰۰ سرباز امریکایی برای فعالیت و محافظت داشت.»
دنیس وایلدر، کارشناس ارشد پیشین سازمان استخباراتی امریکا (سی‌آی‌ای) و استاد دانشگاه فعلی جورج تاون در مورد محل تاسیسات هسته‌ای چین که ترمپ به آن اشاره کرده است، می‌گوید: «تاسیسات آزمایشگاه هسته‌ای دیرینه چین در منطقه لوپ نور [ Lop Nur] واقع در صحرای شین‌جیانگ وجود دارد که فاصله پرواز میان لوپ نور و پایگاه بگرام حدود ۲۰۰۰ کیلومتر است.» این مقام پیشین سازمان استخبارات امریکا افزود: « یک جت جنگی مدرن چین قادر است تا این مسیر را در مدت زمان یک‌ساعت طی کند.»
عمر تراب فتحی، کارشناس سیاست خارجی در کشورهای عربی با اشاره به حمله اخیر اسرییل به دوحه و امضای پیمان استراتژیک دفاعی عربستان سعودی و پاکستان می‌گوید: «در وضعیتی که پایگاه هوایی العدید در قطر از لحاظ سیاسی آسیب‌پذیر است، واشنگتن در جستجوی گزینه‌های جاگزین است.»
این کارشناس سیاسی می‌گوید که بگرام با توجه به جغرافیا نقش کلیدی برای امریکا دارد و ایالات متحده قادر خواهد بود تا از آنجا ایران و پاکستان را زیر نظر داشته باشد و اگر حضور نظامی امریکا در کشورهای عربی با مشکل مواجه شد، بگرام گزینهٔ مناسب‌تر خواهد بود.
پایگاه بگرام کجاست ؟
پایگاه هوایی بگرام در فاصله ۴۴ کیلومتری شمال شهر کابل، پایتخت افغاستان در ولایت پروان موقعیت دارد. این پایگاه نخستین بار در دورهٔ حضور ارتش شوروی در افغانستان در سال‌های ۱۹۷۹-۱۹۸۹ میلادی، به مرکز اصلی عملیات هوایی تبدیل شد و در آن زمان طیاره‌های نظامی از این پایگاه عیله مجاهدین پرواز می‌کرد. پس از سقوط حکومت داکتر نجیب‌الله، رییس‌جمهور پیشین افغانستان، این پایگاه بارها میان گروه‌های جهادی که به جنگ داخلی رو آورده بودند، دست به دست شد.
در سال ۲۰۰۱ میلادی، با ورود نیروهای ناتو و امریکایی به افغانستان، پایگاه هوایی بگرام بازسازی و به یکی از مهم‌ترین مراکز نظامی مورد استفاده نیروهای ناتو و امریکایی تبدیل شد.
عمر تراب فتحی، کارشناس سیاست خارجی در کشورهای عربی می‌گوید: «در وضعیتی که پایگاه هوایی العدید در قطر از لحاظ سیاسی آسیب‌پذیر است، واشنگتن در جستجوی گزینه‌های جاگزین است.»
این پایگاه دارای دو باند پرواز به طول بیش از سه کیلومتر است و گنجایش تجهیزات نظامی غول‌پیکر، بمب افکن‌ها و طیاره‌های بزرگ نظامی را دارد.
پس از حضور نیروهای نظامی امریکا و ناتو، در این پایگاه شمار زیادی از جنگجویان طالبان زندانی بودند.
علاوه بر آن در این پایگاه خوابگاه، رستوران و سالون‌های ورزشی نیز ساخته شد.
پایگاه بگرام نقش اساسی در عملیات‌های نظامی علیه طالبان و دیگر گروه‌های مسلح برای نیروهای ناتو و امریکایی داشته است و شمار زیادی از روسای جمهوری پیشین امریکا، از جمله جورج بوش، باراک اوباما و دونالد ترمپ، در دوره نخست ریاست جمهوری‌اش از این پایگاه بازدید کرده‌اند.
واکنش طالبان به خواست ترمپ در مورد کنترول پایگاه هوایی بگرام
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان در واکنش به اظهارت ترمپ در مورد معامله با طالبان و کنترول پایگاه نظامی بگرام در شبکه اجتماعی ایکس [تویتر] بر اصل منافع دو جانبه و مشترک با دیگر کشورها تاکید کرده و نوشته است:«امارات اسلام افغانستان در روشنایی اصول شرعی و سیاست خارج متوازن و اقتصاد محور خویش، خواهان مناسبات مثبت بر اساس منافع دوجانبه و مشترک با تمام کشورها است.»
حمدالله فطرت، معاون سخنگوی طالبان نیز در واکنش به اظهارات ترمپ به اصل توافقنامهٔ دوحه رجوع کرده و افزوده است: «در توافقنامهٔ دوحه، امریکا تعهد سپرده بود از زور و تهدید بر علیه تمامیت ارضی و استقلال سیاسی افغانستان استفاده نمی‌کند و نه در امور داخلی آن مداخله می‌کند.»
چند وقت پیش امیر‌خان متقی، سرپرست وزارت خارجه حکومت طالبان بر اصل تعامل در چارچوب سیاسی و اقتصادی گروه طالبان با کشورهای جهان تاکید کرد و گفت: « حتا یک اینچ از خاک افغانستان برای حضور نظامی خارجی پذیرفته نیست.»
اظهارات ترمپ موجب موجی از واکنش‌ها در میان شماری از سیاستمدارن افغانستان و کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز شد.
عطا محمد نور، والی (فرماندار) پیشین ولایت بلخ در حکومت پیشین افغانستان با اشاره به تاریخ افغانستان در برابر بیگانه‌ستیزی و اشغال در شبکه اجتماعی ایکس خود نگاشته است:« متاسفانه این روزها برخی در مسابقه ننگین بر سر فروش خاک وطن از یکدیگر سبقت می‌گیرند. به باور من واگذاری خاک به آقای ترمپ یا هر فرد دیگر- چه بگرام باشد، چه کابل و یا قندهار- چیزی نیست جز بی‌تفاوتی و معامله بر سر عزت و شرافت ملی.»
امیر‌خان متقی، سرپرست وزارت خارجه حکومت طالبان بر اصل تعامل گروه طالبان با کشورهای جهان تاکید کرد و گفت: « حتا یک اینچ از خاک افغانستان برای حضور نظامی خارجی پذیرفته نیست.»
رنگین‌دادفر سپنتا، وزیر خارجه پیشین افغانستان و از چهره‌های سیاسی افغانستان نیز امروز، دوشنبه ۳۱ سنبله در شبکه ایکس خود به سخنان ترمپ واکنش نشان داده و طالبان را خادمان بهتری برای امریکا خوانده است. سپنتا در ادامه به اشاره به اینکه مردم افغانستان بیشترین آسیب را از حضور نیروهای خارج در افغانستان متحمل شدند،تاکید کرد که توافق و یا عدم توافق طالبان با امریکا، تاثیری بر بهبود زندگی مردم ندارد.
از سویی هم شمار از کاربران شبکه‌های اجتماعی با توجه به اینکه تاکنون طالبان از سوی هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشدند، به این باور هستند که طالبان ممکن است برای به رسمیت شناخته شدن وارد معامله شود. طالبان پس از به قدرت رسیدن دوباره در افغانستان با چالش‌های تجاری- اقتصادی زیادی به دلیل به رسمیت شناخته نشدن توسط کشورهای جهان مواجه‌اند.
واکنش چین و پاکستان
چین و پاکستان نیز به اظهارات رییس جمهور ایالات متحده در مورد معامله با طالبان و کنترول دوباره پایگاه هوایی بگرام واکنش نشان دادند. وزارت خارجه پاکستان به خبرنگاران گفته است که این موضوع بین افغانستان و امریکا است و اسلام‌آباد در اینباره نظری ندارد. اما وزارت خارجه چین با دعوت همه طرف‌ها برای ایفای نقش سازنده در تامین صلح و ثبات در منطقه افزوده است :«چین به استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی افغانستان احترام می‌گذارد. آیندهٔ افغانستان باید در دست مردم این کشور باشد.»
*نیماد با احترام به زبان فارسی افغانستان که گویش رایج در این کشور است، گزارش‌های مربوط به این کشور را که به قلم گزارشگران افغان در رسانه نیماد است، با همان گویش منتشر می‌کند.
